Emirgan’da Bir Lise
Bir lisede yeni düzenlemeler (Reorganization of a high school)
Sahil yolundan yaklaşıldığında Çınaraltı’ndaki Emirgan İskelesi ve Şerifler Yalısı’nı geçip, Emirgan Cami ve asırlık çınar ağaçları altında yer alan çay bahçeleri arasından yürüyüp ilerlediğinizde sokağın eğimi giderek artar. Birkaç katlı yapılar, ağaçlarla dolu bahçeler, bahçeleri sınırlayan duvarlar sizi semtin içine çeker. Yokuşu çıkıp biraz daha ilerlediğinizde yüksek ağaçları barındıran geniş bir alana gelinir. Lise binası, yoldan taş duvarlarla yükseltilmiş bir bahçe içinde algılanır. Mektep Sokak ile Kestane Sokağın kesiştiği köşede yer alan lise binasındaki çalışma, yeniden düzenleme çalışmalarını içermiş ve binanın yeni düzenlemelerle daha elverişli kullanılmasını sağlamayı hedeflemiştir.
Mevcut binadaki çalışma, alana gözlem amaçlı olarak yapılan gezi ile başladı. Binanın 1867 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın torunu olan Hidiv İsmail Paşa tarafından yaptırıldığını öğrendik. Üç kat ve bir bodrum kattan oluşan yapının hayat hikayesini lise yönetimindeki yetkililerden, öğretmenlerden ve çalışanlardan dinledik. Yapıldığı dönemde zamanının Maarif Vekaleti’ne hediye edilmiş bina. İlkokul olarak kullanıma girmiş ve İnans-ı Mirgün Mekteb-i İptidai adını almış. Bir eğitim yapısı olarak kullanıma girdiği o yıllardan 1910’a kadar kızlara ve sonraları erkek öğrencilere hizmet vermiş. 1934 yılında ortaokul olarak kullanılmaya başlanmış. Özgün durumunda kalın taş yığma duvar ve ahşap döşeme taşıyıcı sistemi olan yapı 1978 yılının sonlarına doğru bir yangın geçirmiş ve kullanılamayacak hale gelmiş. Sadece dış duvarları ayakta kalan bina Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yeniden inşa edilmiş ve kısa bir süre içinde tekrar eğitim ve öğretime açılmış. Aynı dönemde mevcut tarihi binanın güneyinde yer alan açık alana Hacı Ömer Sabancı Vakfı tarafından eklenen yeni derslik, laboratuvar ve yönetim binası ile okul daha fazla alana sahip olmuş ve iki bina da ortaokul olarak hizmet vermiş. 1992 yılından günümüze de lise olarak hayatını sürdürmekte imiş. Zengin bir eğitim geçmişine sahip olan bina, taş bahçe duvarları ile çevrelenmiş, her iki sokaktan daha yüksek bir kota oturmakta, alanı çevreleyen ahşap konutlar ve ağaçlar arasında algılanmakta.
Öngörülen düzenleme yapının özgün özelliklerini öne çıkarmayı, algılatmayı hedeflemiştir. Bu amaçla, zemin katta eğitim programına göre belli saatlerde kullanılan spor salonunun, gerektiğinde bölünerek çok amaçlı salonlara dönüşümü öngörülmüştür. Bir dönemde yapıya ana giriş olarak kullanılmış olan, zaman içinde ise işlevini yitirmiş bulunan, ön bahçeye bakan ana kapı canlandırılmış ve kullanıma kazandırılmıştır. Birinci ve ikinci katlardaki derslikler yeniden düzenlenmiş, algı ve fiziksel konfor koşulları açısından eğitime daha uygun hale getirilmiştir. Lise, çevrenin ve kullanım kalitesinin kısıtlı olanaklarla da olsa aşılabileceğinin iyi bir örneği oldu.
Kaynak: —–, “Emirgan’da Bir Lise”, Yapı, Sayı 339, s. 92-94, Şubat 2010.
Murat Soygeniş 